15.10.2019

Znaczenie metrum poetycznego i przypadków w historii: jak topic modeling może nam pomóc uogólnić relacje między wersowaną formą a semantyką.

Artjoms Šela

Wpływ przypadkowych procesów w historii kultury jest słabo zrozumiały i niedoceniany. W humanistyce często podkreśla się rolę indywidualnego ludzkiego geniuszu dostrzegalnego w dziełach sztuki, wszechwiedzę i dalekowzroczność twórców, postrzegając w nich genialnych wynalazców. Wiemy jednak, że ten merytokratyczny obraz historii kultury może nie być właściwy: zgodnie z teorią sieci, ludzie stają się centrami produkcji kulturalnej przypadkowo; rynki kultury drastycznie wyolbrzymiają niewielkie różnice formalne między „kilkoma najlepszymi” a „wieloma innymi”; a „genialne wynalazki” wydają się być jedynie wierzchołkiem góry lodowej (zapomnianej) historii innowacji.

Wystąpienie zaprezentuje jeszcze jeden przykład wpływu przypadkowości w kulturze: relacje między metrum w poezji a znaczeniem (zwane również jako „aureola semantyczna metrum” – ang.: „the semantic halo of a meter”). Używając przestrzeni semantycznej word2vec do zmniejszenia wariancji leksykalnej w korpusie poezji rosyjskiej (XVIII-XX wieku) i topic modelingu LDA do reprezentowania każdego metrum jako rozkładu prawdopodobieństw tematycznych, pokażę, że te informacje semantyczne wystarczają do uporządkowania form metrycznych według „rodzin”: jamby są bardziej „podobne” do innych jambów, trocheje – do innych trochejów itp. Potwierdza to obserwacje poprzednich uczonych, ale także pozwala przypuścić, że pojawienie się „aureoli semantycznej” w metrum można wyjaśnić krótko i zwięźle: „rozprzestrzenianie się losowych elementów w małej populacji” (tak zwany „efekt założyciela”).

Transmisja: